Maćkowski Jan Karol, krypt, i pseud. J. M. K-M., Poznańczyk (1865–1915), dziennikarz, publicysta, działacz narodowy i społeczny. Ur. 23 VI w Żołędowie pod Bydgoszczą, był synem Ignacego, administratora dóbr żołędowskich, i Wiktorii z Szulczewskich. Do gimnazjum uczęszczał początkowo w Rogoźnie, potem w Świeciu nad Wisłą. Z powodu trudnych warunków materialnych przerwał naukę i podjął pracę w księgarni i wydawnictwie J. K. Żupańskiego w Poznaniu. Wkrótce (w r. 1887) rozpoczął działalność dziennikarską w redakcji „Kuriera Poznańskiego”. Ówczesny redaktor tego dziennika Maksymilian Kantecki obudził w nim zainteresowania dla zagadnień społeczno-gospodarczych i politycznych Poznańskiego. W r. 1887 M. ogłosił w „Bibliotece Warszawskiej” rozprawę Przyszłość Wielkopolski na podstawie obliczeń statystycznych, która przyniosła mu rozgłos, w „Dzienniku Poznańskim” pracę statystyczną pt. Nasze gimnazja, a w r. 1888 w „Kurierze Poznańskim” cykl artykułów pt. Moralność ludności polskiej w zaborze pruskim w świetle statystyki oraz studium ekonomiczne Czy będzie lepiej. Dzięki tym pracom M. zdobył opinię utalentowanego dziennikarza i publicysty. Ogłosił nadto wówczas zbiorek realistycznych obrazków na tle codziennego życia w zaborze pruskim, pt. Nieszczęśliwi (Lw.–P. 1887).
W r. 1889 M. wyjechał na Śląsk w Raciborskie, gdzie rozwinął działalność społeczno-polityczną i dziennikarską. W marcu t. r. przejął redakcję utworzonych przez J. Rostka, a firmowanych przez brata Ignacego „Nowin Raciborskich”. Od chwili założenia pismo to znajdowało się w opozycji wobec Centrum. Gdy M. nabył „Nowiny Raciborskie” w sierpniu 1891 (tłoczył je w własnej drukarni), kontynuował antycentrowy program gazety. Redagowane w duchu narodowym, spotkały się z niechęcią i opozycją Niemców i centrowców. M. rozwinął równocześnie ożywioną działalność w Tow. Polsko-Górnośląskim w Raciborzu i Tow. Polsko-Katolickim w Opolu. Organizował wiece ludowe, zebrania przedwyborcze, przygotowywał przedstawienia amatorskie, utworzył kilka stowarzyszeń robotniczych. Jakkolwiek nie posiadał zdolności oratorskich, zabierał głos na zebraniach i wiecach. M. był członkiem zarządu założonego w r. 1891, z inicjatywy Józefa Rostka, Śląskiego Tow. Pomocy Naukowej w Raciborzu, szerzył myśl, aby Towarzystwo to popierało kształcenie świeckiej inteligencji polskiej na Górnym Śląsku. W r. 1893 był sekretarzem raciborskiego komitetu wyborczego występującego przeciw partii centrowej.
W wyniku agitacji prowadzonej przez kler centrowy na „Nowiny” zaczęły spadać w r. 1892 represje i grzywny, a na redaktora kary więzienia (grudzień 1893 – do końca lutego 1894). W czasie odsiadywania kary przez M-ego pismo redagowali: Dionizy Królikowski, Wacław Rzepecki i Ignacy Rostek. W „Nowinach” ogłosił M. wiele artykułów politycznych i ekonomicznych; zamieszczał także swe prace literackie, głównie powiastki ludowe i bezpretensjonalne opowiadania o dydaktycznej tendencji. Redagował również kalendarze „Nowin Raciborskich” i wydał pierwszą antologię poezji górnośląskiej pt. „Skargi ludu górnośląskiego z nad brzegów Odry”. Z powiastek M-ego największą popularnością cieszył się Kowal Paszek, drukowany na łamach „Nowin Raciborskich”. M. publikował także sporo rozpraw i artykułów na tematy historyczne, geograficzne, statystyczne, socjologiczne. Był stałym współpracownikiem „Frankfurter Zeitung”, gdzie ogłaszał artykuły o sprawach polskich. Po niepowodzeniach wyborczych, opuszczony przez dawnych przyjaciół zaniepokojonych jego radykalizmem narodowym i atakami na Centrum, sprzedał w r. 1894 „Nowiny Raciborskie” Janowi Eckertowi i opuścił Śląsk. Nadal jednak pisał o Śląsku, a zwłaszcza o poetach śląskich, do gazet innych zaborów. W ten sposób spopularyzował twórczość K. Damrota i N. Bonczyka (Dwaj śląscy poeci, „Dzien. Pozn.” 1895 nr 297, 1896 nr 1, 3–4).
W r. 1895 M. osiadł w Inowrocławiu i wszedł do redakcji „Dziennika Kujawskiego”, którego redakcję objął w 2 poł. t. r. W tym okresie nakładem tego pisma ukazały się przygotowane przez M-ego Abecadło ruchome dla dzieci polskich… (1897), popularny zarys Adama Mickiewicza życie i dzieła… (1898), Powieści i opowiadania dla ludu i młodzieży, t. 1 (Inowrocław 1896). W r. 1901, w rezultacie ponownego procesu prasowego, M. został skazany na 9 miesięcy więzienia. Aby uniknąć kary, uciekł z rodziną do Królestwa, gdzie podjął pracę w warszawskim „Słowie”. W r. 1902 wydał powstałe w r. 1895 głośne w swoim czasie opowiadanie Modlitwa za Bismarcka (Kr.), mówiące o prześladowaniu polskiego chłopa przez pruskiego zaborcę. Z Warszawy odbywał corocznie podróże do różnych krajów monarchii austro-węgierskiej, a potem przeniósł się do Krakowa. Pracował przez 7 lat w krakowskiej „Nowej Reformie”, redagował również „Głos Narodu” i „Kupca Polskiego”. Interesujące rozprawy o Śląsku ogłosił w „Świecie Słowiańskim”. W r. 1911, po śmierci żony, przeniósł się do Lwowa, gdzie pracował najpierw w redakcji „Dziennika Polskiego”, a potem „Gazety Wieczornej”. W r. 1914 powrócił do Krakowa i został współredaktorem „Czasu”, pozostając na tym stanowisku do śmierci. Pod koniec życia podobno pisał pamiętniki, których jednak nie udało się odnaleźć. Fragment, pt. Wspomnienia śląskie, wyd. J. Glensk (1970). Zmarł M. 28 VII 1915 w Krakowie; pochowany został na cmentarzu Rakowickim.
Był żonaty z Ewą z Karśnickich, miał syna Zdzisława (zob.) i córkę.
Bar, Słownik pseudonimów; – Bednorz Z., Nad rocznikami dawnych gazet śląskich, Wr. 1971 s. 14, 16, 20, 42–4; Bełza S., Na Śląsku polskim, Kr. 1890 s. 84–9; Dereżyński M., J. K. M. publicysta i literat wielkopolski, Inowrocław 1934 (fot.); tenże, Zapomniany szermierz polskości na Śląsku. Wspomnienie o J. K. M-m, „Polonia” 1935 nr 3792; Glensk J., J. K. M. jako redaktor „Nowin Raciborskich”, Opole 1966 (fot.); tenże, Nowiny Raciborskie w latach 1889–1904, Kat. 1970; tenże, Ostatnie słowo w sprawie „Nowin”, „Zaranie Śląskie” 1972 z. 1/2 s. 169–73; tenże, Raciborski epizod M-ego, „Zesz. Raciborskie Strzecha” T. 2: 1970 s. 68–93; Gruszka J., W sprawie rozprawy o J. K. M-m jako redaktorze „Nowin Raciborskich”, „Zaranie Śląskie” 1967 z. 4 s. 746–58; J. D., J. K. M., Sylwetki szląskie, „Przegl. Pozn.” 1895 nr 52; Koraszewski J., Suchocki M., Rola twórczości Adama Mickiewicza w rozbudzeniu i utrzymaniu polskości na Śląsku, P. 1957; Ogrodziński W., Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Oprac. L. Brożek i Z. Hierowski, Kat. 1965; Pater M., Centrum a ruch polski na Górnym Śląsku (1879–1893), Kat. 1971; Rogalski A., Żywot niełatwy, „Kur. Pozn.” 1934 nr 549; Tobiasz M., Redaktor „Nowin Raciborskich”, „Pol. Zachodnia” 1937 nr 295; Wasylewski S., Modlitwa za Bismarcka, „Kur. Pozn.” 1928 nr 519; Zechenter E., Ze wspomnień o śp. J. K. M-m, „Czas” 1915 nr 423; – J. K. M., Wspomnienia Śląskie, Oprac. J. Glensk, Opole 1970; – „Czas” 1915 nr 394, 395, 398, 422, 423; „Gaz. Opolska” 1915 nr 120, 121; „Głos Narodu” 1915 nr 378; „Głos Śląski” 1915 nr 93; „Praca” 1915 nr 32.
Mieczysław Pater